Muscle memory หรือที่เรียกกันทั่วไปว่า ความจำของกล้ามเนื้อ เป็นปรากฏการณ์ที่น่าสนใจในร่างกายมนุษย์ ที่เกิดจากการเคลื่อนไหวซ้ำ ๆ จนสมองจะสร้างความทรงจำระยะยาวของกล้ามเนื้อ แต่ความจำของกล้ามเนื้อมีความสำคัญอย่างไรกันแน่? และมีประโยชน์ต่อผู้ที่ชื่นชอบออกกำลังกายและยกน้ำหนักอย่างไรบ้าง ตามมาดูกันเลย
ทำความเข้าใจเกี่ยวกับ Muscle Memory
ความจำของกล้ามเนื้อไม่ได้หมายความว่ากล้ามเนื้อของเรามีจิตใจเป็นของตัวเอง แต่มันหมายถึงแนวคิดสองประการนี้
- การเรียนรู้การเคลื่อนไหว (Motor Learning): เมื่อเวลาผ่านไป ขณะที่เราทำกิจกรรมเฉพาะอย่างซ้ำ ๆ สมองของเราจะส่งสัญญาณไปยังกล้ามเนื้อในการทำกิจกรรมเหล่านั้นได้ดีขึ้น นี่คือเหตุผลที่การออกกำลังกายซ้ำ ๆ จะกลายเป็นการออกกำลังแบบอัตโนมัติ เพราะฝึกจนทำให้กล้ามเนื้อจำได้
- การเติบโตของกล้ามเนื้อ (Muscle Growth): เมื่อกล้ามเนื้อพัฒนาขึ้นจากการออกกำลังกาย, ยกน้ำหนัก หรือออกกำลังด้วยบอดี้เวท จะพบว่ากล้ามเนื้อจะกลับมามีขนาดดังเดิมได้หลังจากที่ไม่ได้ออกกำลังกายมาเป็นระยะเวลาหนึ่ง สาเหตุมาจากเซลล์กล้ามเนื้อและนิวเคลียสที่อยู่ภายใน
ประโยชน์ของ Muscle memory
การจดจำของกล้ามเนื้อมีประโยชน์หลายอย่าง เช่น
- ความก้าวหน้าที่เร็วขึ้น: ถ้าใครสักคนเคยสร้างกล้ามเนื้อมาก่อน พวกเขาสามารถสร้างกล้ามเนื้อกลับมาได้เร็วกว่าที่ใช้เวลาสร้างมันในครั้งแรก
- ประสิทธิภาพ: การฝึกซ้อมที่เคยเรียนรู้จะถูกจดจำเป็นรูปแบบไว้ในสมอง ทำให้ง่ายต่อการออกกำลังเหล่านั้นโดยไม่ต้องใช้ความพยายาม
- การรักษาทักษะ: ทักษะที่ได้มา เช่น การขี่จักรยานวงรีหรือทำท่าสควอท มักจะไม่ลืมแม้หลังจากไม่ได้ทำมันมานานหลายปีก็ตาม
การฝึกจนกล้ามเนื้อจำได้กับการยกน้ำหนัก
สำหรับนักยกน้ำหนัก ความจำของกล้ามเนื้อเป็นสัญญาณแห่งความหวัง
- กลับมาทำได้ง่ายขึ้น: ถ้าพวกเขาหยุดยกน้ำหนักไปสักพักหนึ่งแล้วสูญเสียมวลกล้ามเนื้อไปบางส่วน ก็สามารถฟื้นตัวกลับคืนมาได้เร็วกว่าคนที่ไม่เคยยกน้ำหนักมาก่อน
- ความสม่ำเสมอในท่าทาง: การยกน้ำหนักบ่อย ๆ จะช่วยเน้นรูปแบบท่าทางเฉพาะ ทำให้แน่ใจว่าการเคลื่อนไหวนั้นปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ แม้จะกลับมาทำหลังจากหยุดไปช่วงหนึ่ง
ฝึกสมอง
การจำของกล้ามเนื้อไม่ได้เกี่ยวข้องกับกล้ามเนื้อเพียงอย่างเดียว สมองก็มีบทบาทสำคัญ
- เส้นประสาท: เมื่อคุณทำการเคลื่อนไหวซ้ำ ๆ เส้นประสาทที่ใช้ในการเคลื่อนไหวนั้นจะแข็งแรงขึ้น ทำให้ง่ายต่อการทำการเคลื่อนไหวนั้นเมื่อเวลาผ่านไป
- การปรับตัว: ยิ่งเราทำกิจกรรมใด ๆ มากเท่าใด สมองของเราก็จะปรับตัว เพื่อให้กิจกรรมนั้นทำง่ายขึ้นมากเท่านั้น ซึ่งเห็นได้จากกิจวัตรประจำวันที่คุ้นเคย จะทำได้สบายขึ้นเมื่อเวลาผ่านไป
ความท้าทายกับการจำของกล้ามเนื้อ
ไม่ใช่ว่ามีแต่ข้อดี นี่ก็เป็นข้อเสียได้เช่นกัน
- นิสัยที่ไม่ดีติดตัว: เช่นเดียวกับที่นิสัยดีที่ฝังแน่น นิสัยที่ไม่ดีก็ฝังลึกได้เช่นกัน ถ้าหากคุณฝึกซ้อมออกกำลังกายด้วยท่าทางผิด ๆ ต่อไปคุณอาจจะพบว่ายากที่จะแก้ไขมันให้ถูกในภายหลัง
บทบาทในการฟื้นฟูสมรรถภาพ
การบาดเจ็บสามารถเป็นอุปสรรคสำหรับผู้ที่รักการออกกำลังกายและนักกีฬาจำนวนมาก อย่างไรก็ตาม การจำของกล้ามเนื้ออาจเป็นข้อดีในระหว่างกระบวนการฟื้นฟู
- ฟื้นตัวได้เร็วขึ้น: บุคคลที่เคยออกกำลังกายมาก่อนที่จะได้รับบาดเจ็บ มักพบว่าสามารถกลับมาออกกำลังกายในระดับเดิมได้อย่างรวดเร็วกว่าที่คาดไว้ ส่วนหนึ่งเป็นเพราะกล้ามเนื้อและสมองจดจำความเข้มข้นของการออกกำลังกายที่เคยชิน
- รักษาทักษะ: แม้ในระหว่างระยะการฟื้นฟู ความจำการเคลื่อนไหวเฉพาะอย่างที่ยังคงอยู่สามารถช่วยให้บุคคลนั้นรักษารูปแบบการออกกำลังกายไว้ได้ ทำให้แน่ใจว่าเขานั้นไม่ต้องเรียนรู้การออกกำลังกายพื้นฐานใหม่ตั้งแต่ต้นอีกครั้ง
การเริ่มต้นใหม่ที่ไม่ได้เริ่มจากศูนย์
สำหรับคนที่อาจจะรู้สึกท้อแท้หลังจากหยุดพักจากกิจวัตรการออกกำลังกายไปนาน การจดจำของกล้ามเนื้อจะเป็นประโยชน์ต่อคุณ ถึงแม้ว่าอาจรู้สึกเหมือนกับต้องเริ่มต้นใหม่ แต่ร่างกายก็มีวิธีการอันน่าทึ่งในการสานต่อจากจุดที่หยุดไว้ ช่วงแรกอาจจะรู้สึกยาก แต่ความก้าวหน้าน่าจะเร็วกว่าครั้งแรก
ปัจจัยที่มีอิทธิพลของกล้ามเนื้อ
สิ่งสำคัญคือต้องเข้าใจว่าแม้ความจำของกล้ามเนื้อจะมีบทบาทสำคัญ แต่มีหลายปัจจัยที่ส่งผลต่อประสิทธิภาพของมัน
- ระยะเวลาในการฝึกซ้อมเริ่มแรก: ยิ่งบุคคลหนึ่งฝึกซ้อมอย่างสม่ำเสมอเป็นเวลานานก่อนที่จะหยุดพัก การจดจำของกล้ามเนื้อก็จะยิ่งมีประสิทธิภาพมากขึ้นเท่านั้น
- อายุ: บุคคลที่อายุน้อยกว่าอาจได้รับประโยชน์จากความจำของกล้ามเนื้อได้ชัดเจนกว่า แต่เป็นปัจจัยที่เป็นประโยชน์กับทุกกลุ่มอายุในขอบเขตที่แตกต่างกัน
- โภชนาการ: โภชนาการที่เพียงพอช่วยเสริมศักยภาพสูงสุดของการจดจำของกล้ามเนื้อ โดยเฉพาะเมื่อต้องการสร้างมวลกล้ามเนื้อกลับคืนมา
Muscle memory เป็นกลไกอันน่าทึ่งอย่างหนึ่งของร่างกาย ทำให้มั่นใจได้ว่าความพยายามอย่างหนักในการออกกำลังกายและยกน้ำหนักจะไม่สูญเปล่าไปจริง ๆ ไม่ว่าคุณจะยกน้ำหนักอีกครั้งหลังหยุดพักไปนาน การเรียนรู้กีฬาใหม่ หรือการฟื้นฟูจากการบาดเจ็บ ความสามารถของร่างกายในการ “จดจำ” ทำให้มั่นใจว่าความก้าวหน้านั้นอยู่ใกล้แค่เอื้อม
คําถามที่พบบ่อย
1. การจดจำของกล้ามเนื้อ คืออะไรแน่กัน?
ความจำของกล้ามเนื้อ หมายถึง ปรากฏการณ์ที่กล้ามเนื้อของเราจดจำการเคลื่อนไหวหรือกิจวัตรบางอย่างได้ เมื่อบุคคลหนึ่งทำกิจกรรมเดิม ๆ ซ้ำ ๆ เช่น การยกน้ำหนัก กล้ามเนื้อและสมองจะทำงานร่วมกัน เพื่อให้กิจกรรมนั้นมีประสิทธิภาพมากขึ้น เมื่อเวลาผ่านไป แม้จะหยุดทำกิจกรรมนั้นไปสักพัก กล้ามเนื้อก็ยังสามารถเรียกคืนประสิทธิภาพนี้ได้เมื่อกลับมาทำกิจกรรมนั้นอีกครั้ง
2. ต้องใช้เวลานานแค่ไหนที่ความจำของกล้ามเนื้อจะพัฒนาขึ้น?
ระยะเวลาที่ใช้ในการพัฒนาความจำของกล้ามเนื้ออาจแตกต่างกันไป อย่างไรก็ตาม การฝึกซ้อมกิจกรรมหรือการเคลื่อนไหวอย่างสม่ำเสมอจะช่วยทำให้กล้ามเนื้อเกิดความทรงจำได้เร็วขึ้น สำหรับบางคนอาจเห็นความแตกต่างได้ชัดเจนภายในไม่กี่สัปดาห์ของการฝึกซ้อมอย่างสม่ำเสมอ ในขณะที่บางคนอาจต้องใช้เวลาหลายเดือน
3. การจดจำของกล้ามเนื้อจำกัดอยู่เพียงแค่การออกกำลังกายและการยกน้ำหนักเท่านั้นหรือไม่?
ไม่ การจดจำของกล้ามเนื้อไม่ได้จำกัดอยู่เฉพาะการออกกำลังกายและการยกน้ำหนักเท่านั้น แต่มันปรากฏในกิจวัตรประจำวันหลายอย่าง เช่น การขี่จักรยาน การเล่นดนตรี การเคลื่อนไหวซ้ำ ๆ หรือทำกิจกรรมใด ๆ ก็สามารถสร้างความจำของกล้ามเนื้อได้
4. ความจำของกล้ามเนื้ออาจส่งผลเสียในบางครั้งหรือไม่?
แม้ว่าโดยทั่วไปแล้วการจดจำของกล้ามเนื้อจะมีประโยชน์ แต่ก็อาจเป็นดาบสองคมได้ หากใครฝึกรูปแบบหรือเทคนิคที่ไม่ถูกต้องสม่ำเสมอ กล้ามเนื้อก็จะจำสิ่งนั้นได้เช่นกัน สิ่งนี้สามารถนำไปสู่ความไร้ประสิทธิภาพหรือแม้แต่การบาดเจ็บที่อาจเกิดขึ้นได้ จำเป็นอย่างยิ่งเสมอที่จะต้องแน่ใจว่ากิจกรรมต่าง ๆ ดำเนินไปอย่างถูกต้อง เพื่อให้ได้รับประโยชน์อย่างแท้จริง
อ้างอิง :
- Medium – The amazing phenomenon of muscle memory. https://medium.com/oxford-university/the-amazing-phenomenon-of-muscle-memory-fb1cc4c4726
- Master Class – Muscle Memory Explained: How Muscle Memory Works. https://www.masterclass.com/articles/what-is-muscle-memory
- CNN – What you should know about muscle memory to help you stay fit. https://www.cnn.com/2023/06/21/health/muscle-memory-explainer-wellness/index.html
